شرکت کشاورزی و دامپروری سرافراز هزارمسجد

مشخصات ریخت‌شناسی

گیاهی است علفی و پایا و دارای برگ هایی که از محل مشترکی در ناحیه یقه خارج می‌شوند. برگ‌های آن قلبی شکل، دارای دمبرگ دراز و واقع بر روی سطح زمین هستند، زیرا ساقه هوایی مشخص دراین گیاه وجود ندارد. درکناره دمبرگ آن، جوانه‌های جانبی ظاهر می‌شود. گلهای آن منفرد، زیبا و به رنگ بنفش، بندرت سفید یا گلی و معطر است. دمگل‌های دراز گل که از بین دمبرگ‌ها منشاء می‌گیرند، قبل از منتهی شدن به گل، حالت خمیده شبیه عصا پیدا می‌کنند. میوه‌های بنفشه پوشینه، کروی، پوشیده از کرک ومحتوی دانه‌هایی به رنگ زرد با لکه‌ای سفید هستند. گل‌های زیبا ومعطر بنفشه در اوایل بهار ظاهر می‌شود، درتابستان گلهایی عاری از گلبرگ در بین دمبرگ‌های آن ظاهر می‌شود که همیشه به حالت مخفی درآن باقی می ماند.

بنفشه در ایران

بنفشه به طور طبیعی درشمال ایران می‌روید، ولی با توجه به این که امروزه به عنوان یک گل زینتی درباغچه‌ها کاشته می‌شود، می‌توان آن را دراکثر نقاط ایران مشاهده نمود.به بنفشه گل زیر برف می گویند.زیرا آن را در زمستان می کارند.

مصارف دارویی و پزشکی

تمامی قسمت‌های بنفشه از جمله برگ، گل، دانه، ریشه، و سرشاخه‌های گل‌دار مصرف دارویی دارند.

بنفشه مرطوب، تند، سرد واندکی تلخ است و دارای ویژگی هایی چون : ضد التهاب، خلط آور، محرک، ادرار آور (مدر)، ضد تومور، ضد رماتیسم، ملین، ضد میکروب، معرق، مسهل، تثبیت کننده دیواره مویرگ‌ها و تصفیه کننده خون است.

شربت تهیه شده از دم کرده آن را برای درمان سرفه می‌توان استفاده کرد. به دلیل غنی بودن از لحاظ مواد صابونی، خلط‌آور خوبی است و باعث تقویت و استحکام خونی می‌شود. دو قاشق غذاخوری از پودر گیاه را در نیم لیتر آب جوشیده و با اضافه کردن مقداری شیر و عسل آن را مصرف می‌کنند.

دم کرده بنفشه را بعد از تغلیظ به صورت کمپرس برای درمان بیماریهای پوستی می‌توان استفاده نمود. برای درمان رماتیسم می‌توان از کمپرس دمکرده گیاه بر روی موضع، روزی دوبار استفاده کرد. از پودر گیاه و آب خمیری درست می‌شود که برای بهبودی زخمها و جراحات مفید است .

دانه بنفشه به مقدار ۶ تا ۱۰ گرم، اثر ملین در اطفال داشته و مصرف ۷ تا ۱۵ گرم آن در ۱۵۰ گرم آب، اثر مسهلی ملایم ظاهر می‌کند. از روغن بنفشه می‌توان برای جلوگیری از ریزش موی سر، شوره سر، خارش پوستی، زیبایی پوست، ورم لثه، سردرد و خون‌ریزی بینی استفاده کرد.

به طور کلی از گیاه بنفشه می‌توان در برطرف کردن مواردی مانند:

گلو درد چرکی، خشکی بینی، برفک دهان، خارش پلک، روشن کردن پوست، جوش صورت، مشکلات ادراری اختلالات جلدی مزمن و زخم‌های ترشح‌دار استفاده کرد.

در هنگام استفاده از بنفشه ذکر این نکته ضروری است که دراثر مصرف مقادیر زیاد آن به دلیل داشتن مواد صابونی به تهوع و استفراغ منجر می‌شود.

در ادبیات

در ایران باستان این گل نزد عشاق نشان یادآوری و فراموش نکردن یکدیگر بوده است. در ویس و رامین می‌خوانیم:

در دیوان حافظ نیز می‌خوانیم:

در اروپا (و کلاً فرهنگ غرب) گل Mystosis یا Forget Me Not برای همین منظور به کار می‌رود.

بنفشه، گياه فصلي با نام علمي viola و از خانواده violaceae است كه در ايران از قديم به بنفشه ايراني معروف بوده است.

گونه‌هايي از اين گل به صورت وحشي در جنگل‌ها، صحراها و كنار جويبارها و در ايران در كوهپايه‌هاي البرز و شمال ايران و همچنين در جنگل‌هاي گرگان مي‌رويند. گونه‌هايي از اين گياه نيز وجود دارد كه در باغ‌ها كاشته مي‌شوند و گل آنها كم‌پر، پر پر، بنفش سير، بنفش روشن، سفيد، زرد و آبي است. از اين اقسام، آنهايي كه عطرشان بيشتر و گلريزانشان طولاني‌تر و گل‌هايشان درشت‌تر و مخصوصا دمگل بلندتر داشته باشد، مورد توجه بيشتري قرار مي‌گيرد.
مشخصه‌هاي گياهي بنفشه
اين گياه دوساله بوده و داراي برگ‌هاي بيضي‌شكل و به رنگ سبز تند است. گل‌ها به رنگ‌هاي متنوع از سفيد خالص تا بنفش خيلي سير و گاهي نيز به صورت دورنگ‌ ديده مي‌شوند.
اين گياه داراي انشعابات زيادي است كه كم و بيش روي زمين پخش مي‌شود و فقط گل‌هاي آن حالت نيمه‌‌ايستاده دارد. گل‌ها پنج گلبرگ غيرمتساوي دارند و ارتفاع آنها به 20-15 سانتي‌متر مي‌رسد و برحسب گونه‌ها اندازه‌هاي مختلفي دارند. مقاومت بنفشه در سرما يكي از صفات بارز آن محسوب مي‌شود و حتي در فصل زمستان اگر در جاي گرمي محفوظ شود در مقابل سرما مقاوم است.
گونه‌‌هاي زودرس آن در پاييز گل مي‌دهند و سپس در اوايل بهار دوباره شروع به گل‌دادن مي‌كنند و گل‌دهي آن در ماه خرداد متوقف مي‌شود. گونه‌هاي دير‌رس نيز از ارديبهشت تا مرداد ماه به گل مي‌نشيند.
انواع گونه‌‌هاي بنفشه
1 - بنفشه‌ شاخه‌دار(V.cortnata): در اين نوع، گل‌ها به رنگ آبي و ياسي است كه از نيمه اسفند تا ارديبهشت ماه گل مي‌دهد. ارتفاع اين گياه به 20سانتي‌متر مي‌رسد. انواعي ديگر از اين گونه مانند بنفشه شاخه‌دار سفيد(V.c.Alba) با گل سفيد، (v.c. wermig) با گلي به رنگ بنفش تيره،(v.c.papilio) به رنگ ياسي به دست آمده است.
2 -بنفشه معطر(v.odorata): گياهي با گل‌هايي به رنگ بنفش، سفيد يا آبي و عطر مطبوع كه گلريزانش از نيمه اسفند تا آخر فروردين است. از اين گونه نژادي به نام گل بنفشه چهار فصل به دست آمده كه تقريبا تمام سال را گل مي‌كند، البته بيشتر گلريزانش ايام بهار و بعد پاييز است.
از اين قسم انواع زير را به‌دست آورده‌‌اند:
بنفشه معطر گل سفيد(v.o.alba)،‌بنفشه آميرال و آولان با گل‌هاي بنفش مايل به ارغواني و دم‌بلند. بنفشه لافرانس با گل بنفش تيره براق، بنفشه لوسزار به رنگ بنفش تيره و خيلي معطر، بنفشه لوكسون با گل‌هاي درشت و دم‌بلند به رنگ بنفش، بنفشه مادام آرن به رنگ بنفش تيره، بنفشه پرنسس دوگال با گل‌هاي درشت و پهن به رنگ آبي مايل به بنفش كه فراوان‌تر از انواع ديگر گل مي‌دهد. بنفشه پرنسس دو سومنت با گل سفيد راه‌راه بين جورهاي (انواع) پرپرش نوعي به نام گل بنفشه پارم با گل‌هاي خيلي درشت پرپر به رنگ آبي كمرنگ و عطر مخصوص به خودش كه بسيار مورد توجه است، وجود دارد.
3 -بنفشه فرنگي: بنفشه سه‌رنگ
(viola. Tricolor) كه در ايران به بنفشه فرنگي معروف است. از گياهان ماندني است ولي آن را در رديف گياهان دوساله مي‌كارند، بوته‌اش كوتاه و ارتفاع آن از 20-18 سانتي‌متر تجاوز نمي‌كند. گل‌هاي آن تك‌‌تك روي بوته ظاهر مي‌شود و به انواع زيبايي رنگ آميزي شده كه بسته به گونه‌هاي مختلف يك‌ رنگ سفيد، آبي، زرد، قهوه‌اي و بنفش مايل به سياه غالبا دو رنگ لكه لكه، حاشيه‌دار و ... است.
نيازهاي زيستي
نور: اين گياه در مكاني كه آفتاب كامل ندارد و سايه آفتاب است به خوبي رشد و نمو مي‌كند.
آب: آبياري به طور مداوم صورت مي‌گيرد؛ چون خاك آن بايد هميشه مرطوب باشد.
خاك‌: بستر بنفشه‌كاري بايستي سبك و غني باشد.
ازدياد و تكثير: بذر بنفشه را اواخر مرداد ماه در بستري از خاك سبك كه با كود كهنه و پوسيده مخلوط شده است، كاشته و مرتبا آبياري مي‌شود تا رطوبت خود را از دست ندهد. پس از آنكه بوته‌ها به اندازه 30سانتي‌متر شد آنها را روي بستر ديگري به فواصل 10سانتي‌متر نشا مي‌كنند، اين نشاها پس از گذشتن زمستان از نيمه اسفند تا اوايل فروردين در كنار گل‌هاي بهاري ديگر در باغچه‌ها به فاصله 30سانتي‌متر مربع كاشته مي‌شود.
بدانيد و به كار گيريد
بذر بنفشه فرنگي چون در تخمدان به طور كامل نمي‌رسد، بهتر است مدتي (يك يا دو سال) در جاي محفوظ از رطوبت بماند سپس آن را بكارند، به همين جهت بذر كهنه مشتري بيشتر دارد و تعداد بيشتري از دانه‌هاي بذر كهنه آن سبز مي‌شود. در حالي كه ممكن است مقداري از بذر نو و تازه آن سبز نشود. اگر بذر بنفشه را بهار بكارند، گذشته از آنكه خيلي دير به گل مي‌نشيند، گل‌هاي آن كم‌نيرو و غيرقابل توجه مي‌شود.
بنفشه سه رنگ را به علت اينكه زودتر از همه گل‌ها در بهار شروع به گل كرده و مدت دو ماه گلريزان آن دوام مي‌كند، در رديف اول گل‌هاي بهاري مي‌شمارند.
كاربرد گل بنفشه
اين گياه در فضاسازي (باغچه‌كاري‌هاي منازل- ميدان‌هاي شهر- بلوارها) يا حتي در فلاور باكس‌هاي تزييني براي قرارگيري بر روي بالكن‌ها مورد توجه بسيار قرار گرفته است. مثلا از انواع يك رنگ بنفشه براي تشكيل حاشيه يا تپه‌هايي كه ديدگاه آنها وسيع است، استفاده كرده و انواع سه رنگ آن براي گلكاري‌هايي كه از نزديك ديده مي‌شود، مناسب است. گل بنفشه به علت تنوع رنگ و زيبايي خاصي كه دارد در قسمت‌هاي مختلف پارك‌ها، ويلاها، مكان‌هاي اداري، بيمارستاني، شهري و تراس‌ها براي ايجاد حاشيه‌ها كاربرد فراوان دارد.
خواص دارويي
بنفشه فرنگي يا بنفشه سه رنگ خواص يا خاصيت دارويي فراواني دارد:
درمان اكزما با بنفشه فرنگي: 20گرم بنفشه فرنگي خشك را در نيم ليتر آب سرد بريزيد و به مدت چند دقيقه بجوشانيد پس از خنك شدن صاف كنيد. روزي 3 تا 4 فنجان به مدت چند هفته از آن بنوشيد.
درمان خارش پوستي: نوشيدن جوشانده بنفشه فرنگي در درمان اين مرض موثر است. درمان رماتيسم: نوشيدن مداوم بنفشه فرنگي، كمك حال مبتلايان به رماتيسم است. درمان سرفه‌هاي مزمن: نوشيدن شربت بنفشه براي درمان آن مفيد است.

بنفشه آفریقایی گونه‌ها و رنگ‌های مختلفی دارد. برگ‌ها به شکل‌های گوناگون از قبیل برگ‌های ساده، کنگره دار و ابلق وجود دارند. همچنین گل‌ها به فرم‌های مختلف از جمله گل‌های کوچک و متراکم در سطح پایین‌تر از برگ و گل‌های بسیار درشت و بلندتر از سطح برگ دیده می‌شود. تنوع در این گیاه فوق‌العاده زیاد است و جزء معدود گیاهان گلدار خانگی است که در منزل بدون هیچ مشکلی به گل مینشیند و به طول روز بی تفاوت است.

آبیاری

در اثر آبیاری زیاد و نامنظم برگ‌های پایینی بنفشه آفریقایی حالت نرم پیدا کرده و رنگ قهوه‌ای به خود می‌گیرند. علاوه بر این بافت نامناسب خاک و نوسان حرارتی گاهی باعث این عارضه می‌شود. در هنگام آبیاری باید دقت شود که آب بر روی سطح برگ‌ها ریخته نشود. در ساعت‌های منظمی آبیاری را انجام دهید و در آبیاری از آب خیلی سرد برای گیاه استفاده نکنید.

بهترین روش آبیاری برای بنفشه آفریقایی، آبیاری از پای گیاه است. می‌توان از گلدان‌هایی که یک بخش فتیله مانند در آن‌ها تعبیه شده استفاده کرد و گلدان را در یک زیر گلدانی مناسب گذاشت و آب را در زیر گلدانی ریخت که بتدریج توسط بخش فتیله مانند جذب شده و در اختیار ریشه‌ها قرار گیرد.

گل‌های بنفشه آفریقایی در محیطی با نور ثابت بخوبی رشد و نمو می‌کنند. گیاه به نور متوسط اما ثابت احتیاج دارد.

تکثیر

روش تکثیر معمولی و همگانی بنفشه آفریقایی استفاده از قلمه‌های برگ است که نیاز به بستر بسیار سبکی دارد. یک برگ کامل همراه دمبرگ در جعبه کاشت، کاشته می‌شود. نکته‌ای که در برداشت قلمه‌های بنفشه آفریقایی باید رعایت شود تراکم لازم و مناسب برگ‌ها است. بعد از 4-3 هفته قلمه‌ها در حرارت 18 درجه سانتی‌گراد ریشه دار می‌شوند. سپس جوانه‌های برگی از سطح داخلی برگ‌ها ظاهر می‌شوند و بعد از بزرگ شدن جوانه‌های برگی، با احتیاط قلمه‌های ریشه دار شده را به محل اصلی انتقال دهید. گلدان‌های مخصوص برای بنفشه نیاز است، سنین اولیه گیاه را در گلدان کوچک قرار دهید و بعد از بزرگ شدن گیاه آن را به گلدان بزرگتر منتقل کنید. خاک کشت و کار بنفشه آفریقایی خاک سبک، هوموسی و باPH پایین باید باشد.